Şehirler, belki de insanlığın geldiği şu noktada ürettiği, icat ettiği herşeyin bir arada olduğu medeniyet göstergesi. Alışveriş merkezleri, plazalar, stadyumlar, gece kulüpleri bunlar şehilerin olmaz ise olmazları arasında. Bunca yapı, koşuşturma, sosyal etkileşim insanların iki dakika durup kafalarını yukarı kaldırıp bakmalarına engel oluyor. Peki ama yukarıda ne var?
Dün TRT Haber kanalında Sosyal Medya Tv programının sunucusu ve teknoloji editörü olan Mehmet Serdar Kuzuloğlu‘nun blogunda Meteorlar ile ilgili bir yazı okudum ve çok etkilendim. Günümüzde insanların neredeyse tamamı başını kaldırıp yukarı, yıldızlara bakmıyorlar. Okuduğum romanlarda, şiirlerde aşıklar bir sahil kenarında yan yana uzanır ve yıldızlara bakarlardı. Artık onlara da (romanlarda ve gerçek hayatta) şahit olmuyorum. İnsanlar üstlerini örten ışıkla kendilerini gökyüzünden soyutladılar. Hatta 17 Ağustos 1999 depreminde şehirdeki tüm elektriklerin kesilmesiyle gökyüzü bütün şehveti ile görünmüş, ilk defa böyle birşeye tanık olan insanlar (depremin de yarattığı şok, korku ve üzüntü ile) “Gökyüzü üzerimize yağıyor”, “Kıyamet kopuyor” gibi cümleler kullanmaya başlamışlardı.
Antik ve Orta Çağ’da atmosfer ve ışık kirliliğinin olmaması o çağda astronominin çok gelişmesine sebep olmuştu. Günümüzde sanayileşmenin ve şehirleşmenin meydana getirdiği 
çok fazla miktardaki hava ve ışık kirliliği sebebiyle gözlem için o günün şartlarına bugün ulaşılması çok zor. Orta Çağ döneminin astronomi üzerine çok büyük etkisi olduğu biliniyor. Mısır, Arap bölgelerinde İslam bilginlerince bir çok araştırma, gözlem yapılmıştır ve bu bilgiler günümüzde bile kullanılıyor. Denizcilerin okyanus ve açık deniz seyirlerinde mevkii bulmada kullandığı rasata uygun 58 tane yıldız var ve bu yıldızların bir kısmının adı Arapcadan geliyor. Bunlara: Alkaid (القاعده, El kaide – Kural), Hamal (حمل, Hamal), Markab (مركب, Merkep), Schedar (Sedir), Suhail (سهيل, Süheyl), Zuben’ubi (زبون الجنوبي, Zebun el Cenubi- Güneye düşkün) yıldızlarını örnek olarak verebilirim. Bu bilgi ile “Biz müslüman ülkeyiz bizden mucit çıkmaz” diyen Çevre ve Şehircilik Bakanımız Erdoğan Bayraktar’a müslüman ülkelerden mucit çıkar mı, çıkmaz mı hatırlatmada da bulunmuş olalım. Gerçi bu talihsiz açıklamanın olduğu sıralarda Google Science Fair 2013 finaline kalan 16 yaşındaki Elif Bilgin muz kabuklarının kullanılarak biyoplastik üretimi ile ilgili projesiyle büyük bir başarı elde etti ve Google Science Fair’de kazanan olarak bakanımıza güzel bir yanıt vermiş oldu.
Gecelerimizin şehir ışıklarıyla kirlenmesi Elif gibi arkadaşlarımızın dikkatinin uzaya ve astronomiye çekmek konusunda bizlere sıkıntı yaratıyor. Amerika Birleşik Devletleri ilkokul ve lise öğrencilerinin dikkatini, şehirlerden uzakta bulunan uzay gözlem evlerine yaptığı turistik geziler ile çekmeye çalışıyor. Ülkemizde, benim de okul yıllarımda üyesi olduğum İTÜ Astronomi Kulübü dışında buna benzer faaliyetler yapanlar var mı bilmiyorum.
Artan insan nüfusunun bir getirisi olan şehirleşme ve sanayileşme, çevre ve ışık kirliliğini arttırarak gökyüzüne, yıldızlara kısacası astronomiye olan ilginin daha da azalmasına sebep oluyor. Bu sebeple artık edebiyatımızda, resimlerimizde, müziğimizde ve günlük hayatımızda yıldızların ve astronominin etkisi fallardan öteye gidemiyor. Eğer yıldızları izlemek istiyorsanız size bir tavsiyem olacak: Yat ile denize açılın veya seyahatlarinizi mümkün mertebe deniz otobüsleri ile yapın. Bu sayede hem görüşünüzü bozacak rezidans, plaza, minare gibi yüksek yapılardan kurtulur, hemde şehir üzerindeki ışık kirliliğini açık olarak görebilirsiniz. Gökyüzü ve deniz gibi iki sonsuzun arasında küçücük bir nokta olmak biraz ürkütebilir, uyarmakta fayda var :). Yıldızların üzerinde merak ve heyecan var onu yakalayın.
Not: Yıldız isimlerinin Arapca yazımlarında bana yardımcı olan eski okul arkadaşım Sinan’a teşekkür ediyorum.
Yayımlayan